Seçimler sırasında sosyal yardımlar çok tartışıldı. İkinci tür Cumhurbaşkanlığı seçimlerine günler kala, eskisinden farklı olmasına rağmen evde bakım yardımı başvurusunda bulunacak veya alacak kişilerin işini zorlaştıracak şekilde yeni “Evde Bakım Yardımı Yönetmeliği” Resmi Gazete’de yayımlandı. ilk bakışta çok net değil.
Evrensel’den Nisa Sude Demirel’in haberine göre, Kişinin yakınlarına bağlı konutta bakım aylığına ilişkin yayımlanan bu yeni yönetmelikte, aylık alabilmek için hanede kişi başına düşen gelirin asgari ücretin üçte ikisi olması kuralı getirilirken, engelliler ve yaşlılar sosyal çevrelerinden ayrıştırılmadan evde bakım görürler” hükmüne göre, hanede kişi başına düşen gelirin asgari ücretin üçte ikisi olduğu kuralı geçerliliğini koruyor. gerçekleşti.
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın açıkladığı bilgiye göre, Evde Bakım Yardımı uygulamasıyla, bakmakla yükümlü olduğu engelli bireye Ocak ayı boyunca evde bakmak isteyen ailelere aylık 4 bin 336 lira nakdi yardım yapılıyor. -2023 yılının Temmuz dönemi. 2023 Nisan ayı prestiji ile 569 bin 627 kişi yatılı bakım yardımından yararlanıyor. Bunların yaklaşık 140.000’i engelli yaşlılara bakan bireylerdir.
SOSYAL YARDIM GELİR BELİRLENMESİNE DAHİLDİR
2007 yılı için gelir tespitine ilişkin bir önceki yönetmelikte “Bu Yönetmelik her ne isim altında olursa olsun her türlü gelirlerin toplamı esas alınarak; Sahip oldukları veya bağımlı oldukları kişi sayısına göre aylık ortalama geliri aylık net asgari ücretin 2/3’ünden az olan bakıma muhtaç engellileri, bu engellilere verilecek bakım hizmetlerini, hizmetlerin fiyatlandırılması ve ücretlerin ödenmesi.
Yeni düzenlemede gelir tespiti 15 madde ile detaylandırıldı. Yönetmelikte sayılan gelirlerin ortasında ayrıca Bakanlıkça ödenen düzenli ve sistematik olmayan yardımlar, vasi aile ödemeleri, burslar ve cep harçlıkları gibi nakdi olarak verilen sosyal yardımların aylık ortalaması da yer almaktadır.
Uzmanlar, gelir kaleminin hane halkı üzerinden fiyatlandırılmasının, engellileri birey olarak tanımlamaktan ve bu şekilde hizmet sunmaktan uzaklaştırdığını, toplumsal zeminin hayırseverlik anlayışıyla verildiğini, gelir olmayan gelir tespitine dahil edilen üretken varlıklar, konutta bir bakım aylığı için birçok aileyi maddi ihtiyaç içine sokacaktır.
ESKİ YÖNETMELİK İLE YENİ YÖNETMELİK ARASINDA ÖNEMLİ FARKLAR VAR
Bu konuyu gündeme taşıyan, insan hakları ve kentsel yoksulluk üzerine çalışmalar yürüten CHP Yoksullukla Dayanışma Ofisi Koordinatörü Hacer Foggo; Eski ve yeni düzenlemeler arasında gelir tespitinde önemli farklılıklar olduğunu belirtiyor. Foggo, gelir tespitine konut ve otomobil dahil edildiğinde, kişi başına geliri asgari fiyatın üçte ikisini aşan çok sayıda insan olacağını söyledi. Ya da bir aile kredi çekti. Örneğin çocuğun ameliyatı için bankada bulunan para da gelir sayılır. Bunlar örnek olduğu için söylüyorum. Ya da diyelim ki bir engellinin evi var, ona nasıl davranıldığını bilmiyoruz. Evde bakım aylığı yoksa belki de bakılmayacak” diyen yeni gelir tespiti hususlarının bu yardımı almayı zorlaştıracağına dikkat çekiyor.
“İHTİYACI OLAN ÇOK KİŞİ PARAYI KESME RİSKİ ALTINDA”
Haksız yere alınan aylıkların kontrol altına alınması gerektiğini ancak konut, otomobil, sosyal yardım gibi kalemlerin gelir tespitine dahil edilerek ihtiyaç sahibi birçok kişinin aylıklarının kesilmesi riskinin bulunduğunu vurguluyor. Foggo, “Bu düzenleme gerçekse ve doğru yapılırsa gerçekten işe yarayabilir, ancak bu şekilde yapılacağını sanmıyorum. O insanları dinlemek ve o hane halkını anlamak pek incelikli bir durum olmayacak. Bunun yerine ev, araba gibi kriterler üzerinden hızlı bir hesaplama yapılacak. Örneğin kağıt toplayan bir ailenin arabası var ama kağıt toplarken kullanılan hurda bir araba. “Böyle durumların olacağını düşünüyorum” diyor.
Foggo, böyle bir düzenlemeye neden ihtiyaç duyulduğuna dair bir kaynak olmadığı için böyle bir düzenleme yapıldığını düşündüğünü belirtiyor.
‘EVDE BAKIM PARASI MEVCUT BEYANIYLA HİÇBİR ŞEYE YETER DEĞİL’
Güvenliği nedeniyle gerçek adını kullanmayı tercih etmediğimiz Ayşe, Kocaeli’de yaşayan ve yaklaşık 10 yıldır yatılı bakım maaşı alan yüzde 90 engelli çocuğuna bakan bir kadın. Ayşe’nin eşi sabit bir ücretle çalışıyor, dört çocuğu var ve bunlardan biri lisede.
Kendisine yeni düzenlemeden ne zaman bahsettiğimizi bilmediğini söylüyor. Kısa bir süre sonra, giderek zorlaşan yaşam koşullarında ailenin ihtiyaçlarını en verimli şekilde karşılamak için ailenin elindeki az miktardaki geliri kullanmaya çalıştığını söylüyor. 4 bin 350 lira olan bakım maaşının hiçbir şeye yetmediğinden şikayet ediyor.
Ayşe, “Asgari ücret yetmiyor, çocuğumun düzenli bir ilacı olsaydı zor günler geçirirdik. Ne olacağını bilmiyorum. Normal yaşam masrafları için zar zor yeterli. Mesela 9.75 çikolata alıyoruz, almamak mümkün değil” diyor.
‘ÜCRETSİZ ULAŞIM KARTINI KULLANIRKEN HER ZAMAN RAHAT OLUYORUM’
Kiralıyor mu diye sorduğumuzda panik içinde, “Kendi evimiz ama lüks bir yerde değil, nereden baksan en az 35 yıllık bir bina.” Engelli ailesinin belki de en temel ihtiyacı olan otomobilin yeni düzenlemeyle gelir tespitine dahil edilmesiyle ilgili olarak, “Bedava kartla ilgili defalarca ulaşım müdürlüğüne dilekçe verdim. Halk otobüsünden engelli çocuğum olduğu için verildi. O bedava kartı kullanırken sinirlendiğim için ‘Bunu sadece çocuğunuzu hastaneye götürürken kullanabilirsiniz’, Alışverişe mi gidiyorsunuz? Sürekli ‘Tabii gideceksin’ gibi sözler duyuyorum” diyor.
‘AYLIK TESİS OLURSA NE YAPARIZ BİLMİYORUM’
Yeni düzenlemeyle nafaka kesilse ne yapacağını sorduğumuzda Ayşe, önce onların mahvolacağını belirterek, “Tabii ki çok zorlanacağız. Asgari ücret bize nasıl geçim sağlayacak? Liseye giden bir oğlum var mesela, dışarıda yemesin diye evden yolluyorum ama o bile çok pahalı. Meyve suyu bile 5 liraya en ucuzuydu.”
‘YAKIT İLE YAPILACAK MASA NEDENİYLE YARDIM ALAMADIM’
Sosyal yardımları hayır işi olarak gören bu anlayışın yansımaları sadece konut yardımında görülmemektedir. Ayşe, sosyal yardım almak için başvuran birçok kişinin, sehpa yüzünden sosyal yardımdan yararlanamadığı gecekondu mahallesinde yaşarken karşılaştığı süreci şöyle anlatıyor: “İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin engelli çocukların giyim ihtiyacını karşılamak için bir projesi vardı. bir mağaza ile anlaşma yaparak. O zamanlar gecekondu mahallesinde oturuyorduk. Gelir tespiti için eve geldiler. Amcamın uzun zaman önce evde odun kesmek ve kesmek için yaptığı sehpaya ‘Bu el yapımı, pahalı bir şeye benziyor’ dediler ama ihtiyacım olduğu için bana söylediler. Fotoğraflarını çektiler ve gecekonduda yaşamama rağmen amcamın yakacak odun olarak yapacağı sehpadan dolayı yardım alamadım” diyor.
BİREYSEL ODAKLI HİZMET ANLAYIŞI SÖZDE KALIYOR
Türkiye Engelliler Derneği konuyla ilgili bir basın açıklaması yaparak “Evde Bakım Yönetmeliği beklentileri karşılamaktan uzak” dedi. Açıklamada, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın “kurumsal bakımın yanı sıra ‘birey odaklı’ hizmet anlayışı ve bakımıyla ilgili” sözleri hatırlatılarak, yönetmelikte birey odaklı bir yaklaşımdan eser bulunmadığı belirtildi. engelli ve yaşlı bireylerin sosyal çevrelerinden ayrılmadan bakılmalarına olanak sağlayan hizmet modelleri”. “Yıllardır belirttiğimiz gibi ‘hane geliri’ üzerinden yardım yapılması tamamen yanlıştır. Bu haliyle Yönetmelik, evde kendi kendine bakmak zorunda olan engelli ve yaşlı ailelerin beklentilerini karşılamaktan çok uzaktır.
‘ASGAM ÜCRET GIDA GİDERİNİ BİLE KARŞILAMIYOR’
Yeni düzenlemede, yardım alabilme şartı olarak hanenin kişi başına düşen gelirinin taban fiyatın 2/3’ünden az olması yönündeki düzenlemenin devam ettirilmesinin, yardımın alınacağı gerçeğinin unutulması anlamına geleceği belirtildi. taban fiyat tek başına bir kişinin yemek masrafını bile karşılamaya yetmiyor. “Gelir getirmese bile gayrimenkul veya taşıt varlığı yardım yapılmasına engel olacak unsurlar arasında yer alıyor. Hal böyle olunca da düzenleme amacına ulaşamamış, evde bakıma muhtaç binlerce engelli ve yaşlı ve aileleri destekten mahrum kalmış olacak. Bu yönetmelik değiştirilmeli, alelacele çıkarılan bu yönetmelik geri çekilmeli ve beklentileri karşılayacak şekilde düzenlenmelidir.
